مقدمه

محمدصادق نائبی علاوه بر یک چهره وزین صنعتی و مدیریتی، دارای شخصیتی قابل احترام و ممتاز فرهنگی، رسانه ای، علمی و هنری در اذهان مردم است. ویژگی ها و توانایی های نائبی آن قدر متنوع و گسترده است که شاید کسی باور نکند همه اینها در یک جوان چهل و دو ساله جمع شده باشد. در این بخش به تشریح ابعاد هنری ایشان پرداخته می­شود:

نائبی در دنیای هنر هم دست بر آتش دارد و در زمینه شعر، خوشنویسی و موسیقی نیز دارای سابقه فعالیت است.

شاید بارزترین هنر نائبی را در دنیای شعر بتوان جستجو کرد. نائبی عضو انجمن شاعران ایران است و در سرودن شعر به زبان ترکی و فارسی تبحر دارد. نائبی خود، ادعا دارد که عروض را در یک شب از روی ریاضی آموخته است با این ادعای دوم که عروض از ریاضی استخراج شده و نه ادبیات و من با ریاضی زندگی کرده ام. همان عروضی که دانشجویان رشته ادبیات پس از چند سال تحصیل آن را فرا نمی گیرند. تسلط او به ادبیات هر دو زبان باعث شده تا اشعار ترکیبی ترکی - فارسی یا همان صنعت تلمیع را نیز در کارنامه خود داشته باشد.

در شعری از مهندس نائبی می­ خوانیم:

هیچ کس مانند او ، کؤنلومده بیر اود سالمادی                   

ساعتی از بهر شادی ، هئچ یانیمدا قالمادی

 از دل آرامم ربود و قایغی اکدی کؤنلومه                           

بی مروّت را ببین کؤنلومدن آتش آلمادی

همین تسلط وی به شعر و لغت، سبب خلق دهمین نصاب ترکی ـ فارسی در 800 سال گذشته شده است. نصاب نوعی از شعر است که لغات یک زبان را به زبانی دیگر می آموزد. هنر عالی نصاب را تنها شاعران دوزبانه ای می توانند خلق کنند که علاوه بر تسلط بر واژه، انسجام نظم را نیز بتوانند حفظ کنند. برای همین است که بطور میانگین در هر قرن فقط یک نصاب خلق می شود، آنهم در حد 200 یا 300 بیت با ابیاتی پراکنده که ذهن خواننده با خواندن لغات پراکنده، پراکنده می شود.  مهندس نائبی نصاب صادق  را بصورت بداهه در یک هفته و در 500 بیت با اوزان عروضی زیبا و متنوع در دو بخش موضوعی(ابیاتی با لغات متجانس) و حرفی (تمام لغات شعر با یک حرف) برای آموزش آهنگین زبان ترکی تنظیم کرده و حدود 1000 واژه ترکی را به صورت منظوم آموزش داده است. این کتاب سه بار منتشر شده است.

در بخش موضوعی  این نصاب می خوانیم:

سردسیر یایلاق و کؤچمه کوچ و قیشلاق گرمسیر             

کوه داغ و دشت کؤشن ، یورد خانه ، یول مسیر

لر نشان جمع و سیز معنای نفی اندر بیان                   

ائللر اقوام ، دختران قیزلار و دیلسیز بی زبان

هچنین در بخش حرفی (حرف سین) این نصاب می خوانیم:

سولماز همیشه جاودان

سوت شیر باشد، موش سیچان

ساوجی پیمبر، ساو پیام                  

تاول سولوق، ساغلام سلام

طبع بلند و روح شاعرانه نائبی باعث شد تا عشق به همسر را با انتشار کتاب شعری عاشقانه به نام "لیلای صادق" به رشته تحریر کشد. در این کتاب که در 56 صفحه در سال 83 به چاپ رسیده سروده هایی با مضامین عاطفی و عاشقانه گنجانده شده است.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

مجنون اگر مجنون شدی، اندر فراق عاشق شدی

اندر فراق عاشق بدم، هم در وصال عاشق شدم

صادق ندارد سیم و زر، تاج ترا دارد به سر

بی نام تو قاصر بدم، از عشق تو باسق شدم

همچنین،  مثنوی های بلند  چوپان دروغگو و انسان و سلطان بی نهایت جذاب و خواندنی است که  مثنوی چوپان دروغگو در میانه  چنین آغاز می شود:

شنیدستم که در دوران دیرین

ز جمله قصه های تلخ و شیرین

شبانی بود در کوی میانه

همان کوی بزرگان زمانه

با این مقدمه، در نشستی کوتاه با ایشان به صحبت هنری پرداختیم:

1 - شعر را از چه زمانی آغاز کردید؟ در سال 73 به کلاسهای مرحوم استاد سلیم در دانشگاه تبریز رفتم تا عروض را همراه با برادرم که کارشناسی ادبیات در دانشگاه تبریز می خواند یاد بگیرم ولی اصلا تدریس ادبیاتی ایشان با ذهن نقاد ریاضی من همگون نبود. چند بار هم برادرم که ادبیات و لغتش بسیار غنی است تلاش کرد به من یاد بدهد ولی موفق نشد. آخر سر کتاب عروض سیفی عروضدان قرن دهم را به زبان ریاضی تبدیل کرده و از روی روابط همنهشتی، در یک شب تمام عروض را یاد گرفتم. البته در یادگیری هنر، به الهام و نظر خداوند اعتقاد زیادی دارم.

2 - الگوی شاعری شما کیست؟ در غزل استاد غزل شیخ اجل، سعدی و در مثنوی مولانا

3 - از خواندن کدام کتاب شعر بیشترین لذت را برده اید؟ غزلیات سعدی و مثنوی معنوی

4 - آیا اشعار ترکیبی فارسی – ترکی شما را می توان ملمع خواند؟ بله همه شان تلمیع است. حتی نصاب هم به نوعی تلمیع است.

5 - در مورد کتاب لیلای صادق توضیح می دهید؟ سرایش این شعر قبل از ازدواج بوده یا بعد از آن؟ من در سال 77 در دانشگاه صنعتی اصفهان با همسرم آشنا شدم. اشعار زیادی برایش سرودم که قسمتی از آنها را سالها بعد مجلد کردم. بعضی از آنها بعد از ازدواجمان بود.

6 - در محافل ادبی که در تهران برگزار می شود مشارکت دارید؟ نه عادت ندارم مگر اینکه سخنران باشم.

7 - در کدام قالب های شعری سروده اید؟ بیشتر غزل

8 - یک بیت به انتخاب خودتان از اشعارتان برای مخاطبان بخوانید.

           ای روح تو راحت تن، وی روی تو ساحل من

           در دام عشقت اسیرم، رحمی به پا در گل من

9 - شاعر مورد علاقه شما به زبان ترکی کیست؟ معلوم است که یوسف خراسانی می شود که 8 سال با وی زندگی کردم.

10 - چه نوع زندگی؟ من زبان اویغوری کهن را بلدم و کهنترین دیوان شعر ترکی به گویش اویغوری چینی را در طول 8 سال بازخوانی کرده و به ترکی آذربایجانی تبدیل کرده ام و به زودی منتشر می شود.

11 - آغازین بیت این دیوان را به همان ترکی کهن می گویید؟

بابات آتی بیرله سؤزوک باشلادیم

تؤرتگن، ایگیتگن، کؤچورگن، ایدیم

اؤکوش اؤگدی بیرله تومنگ مینگ سنا

اوغان بیر بایاتقا آنا یوخ فنا

12 - پتانسیل و استعداد شعر در میانه را در چه حدی می دانید؟ میانه شاعران جوان بسیار مستعدی دارد که از شنیدن اشعارشان روح انسان پرواز می کند. در مورد شبهای شعر ترکی در دوره ریاست قبلی ارشاد بی مهری های زیادی می شد ولی شاعران ترکی گو و پارسی گوی زیادی داریم. اینها یادگاران شاعران بزرگی مانند ظهیر خونجی در 1000 سال پیش هستند. حدود 13 سال پیش مجموعه اشعار شاعران ترکی سرا را تدوین کرده و به نام چنلی تئل منتشر کردم. اکنون خیلی وقت است در شبهای شعر لساتید شعر میانه ای حضور نیافته ام.

13 - اساتید صاحب هنر میانه ای که در میانه ساکن نیستند چه؟ اساتید ملی را در کتاب مشاهیر آورده ام. استاد اجلی از شاعران و خطاطان نامی این قرن هستند. استاد شمس خلخالی غزلیات زیبایی دارد که اتفاقا هفته گذشته مجموعه اشعاری از ایشان را گرفتم تا پیش از عید نخستین دفتر شعر استاد را منتشر کنم. اشعار استاد حبیب شاهد نیز بسیار شیواست که در صدای میانه بارها خوانده اید.

14 - آیا میانه شاعر مشهوری در اعصار گذشته داشته؟ محمدباقر خلخالی صاحب ثعلبیه را بزرگترین شاعر میانه می دانم. او یک فیلسوف و دانشمند بود. همچنین وقتی نخستین بار اثبات کردم حبیب ساهر پدر شعر نوی ایران میانه ای بوده، خانواده ایشان مخالفت کردند ولی بعدها تمکین کردند.

15 - در یک جمله گره و مشکل اساسی در هنر شهرستان را در چه می بینید؟ ریاست سابق و سرپرست کنونی اداره ارشاد میانه

16 - در مورد فعالیت تان در زمینه آواز و موسیقی ایرانی توضیح می دهید؟فضای منزل ما از کودکی با صدای آسمانی استاد شجریان پر بوده و ناخودآگاه به فضای موسیقی اصیل ایرانی رفتم. در تهران سال ها زیر نظر اساتید برجسته آواز به فراگیری مقامات موسیقی اصیل ایرانی پرداختم و بسیاری از مقامات اصلی و فرعی را با حدود 100 گوشه فراگرفتم. نیّت اصلی بنده یادگرفتن این هنر برای لذت بردن بیشتر از استماع بود لیکن بعدا دیدم در مسیری افتاده ام که خودم اجرا می کنم. اصلا کسی که اجرای خوبی نداشته باشد امکان ندارد بتواند آواز ایرانی را فراگیرد.

17- با مرحوم استاد سارنگ ارتباط داشتید؟ بله من دوستش داشتم. مرگ همه را باور کرده ام ولی او از ذهن و دلم خارج نمی شود. انسان بزرگی بود و در آواز از شاگردان مرحوم کریمی و در خوشنویسی و شعر نیز تبحر کافی داشت.

18- خوشنویسی را تا کدام سطح دنبال کرده اید؟ خط تحریری را از اجداد پدری ام به ارث برده ام و پدرم اکنون خط تحریری قاجاری زیبایی دارد که استاد اجلی به تجلیل از این خط ممتاز، سه رباعی زیبا سروده است. البته خط زیبا علاوه بر ارث، نیاز به تمرین و ممارست دارد.

19- استاد اجلی خوشنویس برجسته میانه ای را در مسیر آموزش این هنر چه قدر در خود مؤثر می دانید؟ بله ایشان مشق های خوبی به من می دهند و دائماً خطاهایم را متذکر می شوند.

20 - آیا هنری از هنرهایی که به آن پرداخته اید از قلم بنده افتاده است؟ دو کتاب از سه تار را فراگرفته ام و اکنون روی پیانو کار می کنم. البته تلاش بنده برای اجرا نیست بلکه برای لذت بردن از هر چیز باید آن را فراگرفت. مثلا قوانین تکواندو را که بدانید از بازی یوسف لذت می برید. اگر پیانو را یاد بگیرید از پیانوی یانی لذت می برید. اگر تار یا سه تار یاد بگیرید از هنر لطفی یا فرهنگ شریف لذت می برید. اگر آواز را نشناسید صدای تتلو را بر صدای استاد شجریان ترجیح می دهید.

والسلام