درباره میانه

میانه به عنوان پهناورترین شهرستان آذربایجان ،  با آن کوههای بلند و راههای پر پیچ و خم و منظرة زیبای جادة خود ،  آشنای همه است. زیبائی این شهر آنچنان است که چشمان رهگذران را ناخودآگاه به خود معطوف می کند. این شهر در میان کوههای اطراف خود چونان کودکی در آغوش مادر است. کمتر کسی است که از میانه بگذرد و غرق تماشای طبیعت خدادادی آن نگردد.
شهرستان میانه ،  در شمالغربی ایران و جنوبشرقی استان آذربایجانشرقی قرار گرفته و یکی از 19 شهرستان آن به شمار می رود. این شهرستان در محل تلاقی سه استان آذربایجانشرقی ،  زنجان و اردبیل قرار گرفته و 7 همسایه در اطراف خود دارد: سراب از شمال ،  بستان آباد از شمالغربی ،  هشترود از غرب ،  زنجان از جنوب ،  خلخال از شرق و اردبیل از شمالشرقی این شهرستان را دربرگرفته اند. به تازگی نیز شهرستان چاراویماق از شهرستان هشترود منفک شده و همسایة جنوبغربی ما شده است. شهرستان میانه از نظر شکل عمومی ،  خوش هندسه بوده و بیشتر شبیه شکل استان آذربایجانشرقی است.
مرکز این شهرستان کوهستانی ،  برخلاف حومة خود در ارتفاعی پائینتر به بلندای 1100 متر از سطح دریا گسترده شده است ،  حال آنکه غالب آبادیهای آن در ارتفاع 1700 و 1800 به بالا استقرار یافته اند ،  طوری که ارتفاع متوسط آبادیهای شهرستان از سطح دریا 1566 متر می باشد. یعنی بطور میانگین ،  آبادیهای میانه نزدیک به 500 متر بالاتر از خود شهر قرار دارند.
شهر میانه ،  بعد از شهر جلفا بعنوان کم ارتفاعترین شهر در میان شهرهای آذربایجان شرقی و غربی محسوب می شود. مرکز این شهرستان در مختصات بین المللی"42/47 طول شرقی و"20/37 عرض شمالی و بین دو رشته کوه بوزقوش و قافلانتی قرار دارد.
فاصلة هوائی میانه تا تهران و تبریز به ترتیب 373 و 138 کیلومتر است ،  درحالیکه فاصلة زمینی آن تا این شهرها به ترتیب465 و 165 کیلومتر است که تقریباً20% بیش از فاصله هوائی است.
وجود آثار باستانی هزاران ساله اعم از قلاع، تپه ها، کاروانسراها، پل ها و غیره و ظهور شخصیتهای نامداری مانند عین القضات میانجی، علامه افضل الدین خونجی، شاعران و ادیبان، وزیران و سفیران و ... نشان می دهد که میانه برای همگان قابل احترام است و تاریخی درخشان و فرزندانی نامدار دارد.

وجه تسمیه نام میانه
درباره وجه تسمیه آن اقوال مختلفی است. آنچه به نظر ما می رسد این نام برگرفته از یک نام کهن از زمان مادهاست. تعدادی از شهرها و آبادیهای زمان مادها بصورتهای مختلف «ماد ، مار ، مای» بوده است. مانند «مایانا(مییانا) ، مایان(نرسیده به تبریز) ، مایانج(نزدیک زنجان) ، مایان شان(ماه نشان امروزی) ، ماراغا ، ماراند و مارایاند و مارایانا(همگی مرند) ، مایکی(ماکی) ، مارد (قیزیل اوزن) ، مای(آذربایجان) ، مارگیاناد(دریاچه ارومیه) و ...». مییانا (میانه) در اصل مایانا بوده است که ترکیبی از «مای» و «آنا» به معنای «ماد بزرگ» یا «ماد مادر» است. چنانچه در زمان ساسانیان به آذربایجان ، مای نیز گفته می شد.
پس برخلاف تصور ما ، نام میانه برگرفته از یک نام کهن تاریخی است نه به معنای واسطه بین دو شهر. چراکه تمام شهرها به هر حال بین دو شهر دیگر قرار دارند.

فاصله شهر میانه تا شهرهای دیگر (برحسب کیلومتر)
 

جمعیت میانه
طبق سرشماری سراسری سال 1375 ،  شهرستان میانه با 207758 نفر جمعیت ،  یک شانزدهم جمعیت 540/325/3 نفری استان را در خود جای داده است. این درحالی است که مساحت شهرستان یک هشتم مساحت استان است و این نسبت ،  بیانگر تراکم اندک شهرستان است. جمعیت سال 1375 میانه تقریباً برابر با جمعیت سال 1350 می باشد که نشان از مهاجرت چشمگیر مردم این شهر به شهرهای بزرگ دارد.  38% از این جمعیت (78104 نفر یا 16729 خانوار) شهرنشینند در حالیکه در سال 1355 شهرنشینی در میانه 6/16% بود. از تعداد مزبور 103606 نفر مرد و 104152 نفر زن بوده است که نسبت 1000 زن در برابر 995 مرد را بیان می کند. جمعیت گروه سنی کمتر از 15 سال جمعاً 81809 نفر می باشد که42060 نفر آن پسر و 39749 نفر دختر بوده است. از این عده 31289 نفر در شهر و50520 نفر در روستا زندگی می کرده‌اند. جمعیت گروه سنی 25 ـ 15 ساله مجموعاً 45541 نفر بوده که 21669 نفر مرد و 23872 نفر دیگر زن می باشد. از این تعداد 18365 نفر در شهر و 27176 نفر در روستا زندگی می کنند. جمعیت گروه سنی بیشتر از 65 ساله ،  11442 نفر بوده که شامل 6568 نفر مرد و 4874 نفر زن می باشد. لازم به اشاره است که تقریباً 10 هزار نفر از مردم این شهرستان بصورت عشایری زندگی می کنند.
جمعیت میانه طبق سرشماری جدید تنها 187 هزار نفر است و باز هم میانه روند مهاجرت خود را دارد. نیمی از این جمعیت در شهر و نیمی دیگر در روستاها سکونت دارند.

وسعت میانه
شهرستان میانه با 5580 کیلومتر مربع مساحت از مجموع مساحت45162 کیلومتر مربعی استان،  بعنوان پهناورترین شهرستان استان آذربایجانشرقی محسوب می شود که یک هشتم از خاک استان و یک سیصدم از خاک ایران را دربرگرفته است. این شهرستان ،  خوش هندسه است ،  چراکه بیشتر متمایل به شکل مربع است و مانند شهرهای دیگر استان ،  ناقواره نیست. اگر مساحت کل شهرستان میانه را دایره فرض کنیم ، این مقدار سطح شهرستان بین چهار بخش بطور نامساوی تقسیم می شود. بخش مرکزی با اختصاص 2170 کیلومتر مربع از مساحت شهرستان 38% از این سطح را تصاحب کرده است. بعد از آن بخش کندوان با اختصاص 1244 کیلومتر مربع از مساحت شهرستان به خود ،  22% مساحت شهرستان را صاحب می شود. بخشهای کاغذکنان با 1111 کیلومتر مربع و ترکمنچای با 1052 کیلومتر مربع هر کدام تقریباً یک پنجم سطح شهرستان را تشکیل می دهند.