کاغذکنان درگذرتاریخ

  منطقه کاغذکنان اکنون یکی از بخشهای شهرستان میانه ازاستان اذربایجان شرقی است این بخش تا سال 1359 یکی از بخشهای شهرستان خلخال به شمارمی آمد و مشتمل بر 112 روستا و 35429 نفر جمعیت بود که به علت عدم وجود راه ارتباطی ماشین رو به مرکز شهرستان خلخال (هیرواباد) از سالها پیش مردم منطقه خواستار مجزا بودن کاغذکنان از شهرستان خلخال بودند چرا که به واسطه بعد مسافت و عدم وجود پل مناسب و خرابی تنها پل تاریخی این منطقه به قسمت شمالی رودخانه قزل اوزن که خط مرزی این منطقه با دیگر بخشهای خلخال بود ارتباط کاغذکنان را با مرکز شهرستان نا ممکن ساخته بود 0 درنامه ای که در سال 1314 هجری شمسی توسط عده ای از بزرگان کاغذکنان خطاب به ( رئیس دارالشورای ملی) نگاشته شده مردم منطقه خواستار مجزا بودن کاغذکنان از(حکومت خلخال) و ارتباط مستقیم نایب الحکومه این محال با مرکز ایالت اذربایجان را داشته اند ولی این درخواست به حق مردم کاغذکنان از اوایل حکومت پهلوی تا سرنگونی این رژیم بی نتیجه بود و این امر به برکت پیروزی انقلاب اسلامی به نتیجه رسید 0 کاغذکنان از اوایل دوره اسلامی تا دوره مغول شهری اباد بوده و یکی از شهرهای قدیمی اذربایجان است این شهر از دوره سلجوقیان تا حمله مغول از نظر تجاری معروف بوده است و (خونا) و (خونج) نامهایی هستند که تا قرن ششم و اوایل قرن هفتم به این شهر اطلاق می شده است و یاقوت حموی نوشته است چون در انجا کاغذ به کاغذکنان معروف است(1) 0 تا خرابی شهر کاغذکنان در قرن هفتم هجری این شهر ولایتی مستقل از ولایات اذربایجان بود و در دوره مغول نیز به صورت مستقل اداره می شد و به قول حمداله مستوفی در نزه القلوب حقوق دیوانی کاغذکنان پنج هزار دینار بود(2) 0 همانطوری که ذکر شد ناحیه کاغذکنان از اوایل دوران اسلامی تا اوایل عصر صفویه ولایتی مستقل از ولایات اذربایجان به شمار می امد 0 اما پس از تشکیل دولت صفویه و تغییر و تحول نظام ایالات و ولایات بلوک کاغذکنان همراه با بلوکات شمالی رودخانه قزل اوزن کلاولایتی را به نام ولایت خلخال تشکیل می دانند و کاغذکنان همواره مرکز حکومتی و یا بخشی از ولایت خلخال به شمار می امد 0 چرا که پس از تفویض حکومت خلخال و توابع به خانهای ایل سعدلو، کاغذکنان حاکم نشین و مرکز حکومت خلخال بود و با وجود حکومت خلخال در بعضی مقاطع زمانی به افرادی غیر از سعد لوها تفویض می شد ولی مالکیت اکثر نواحی خلخال تا دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار با خوانین سعدلو بود 0 طایفه سعدلو در دوره قاجاریه (عهد سلطنت فتحعلی شاه ) رو به ضعف گذاشت و از نظر نظامی دیگر اهمیت سابق را نداشت 0 هیرواباد مرکز کنونی شهرستانخلخال ان وقت قصبه کوچکی بود به واسطه سکونت عده ای از علما و متنفذین منطقه در انجا که نفوذ در منطقه پیدا می کنند ،در دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار به تهران رفته و تقاضا می کنند حالا که سعدلوها رو به ضعف گذاشته اند حاکمی برای خلخال تعیین و اعزام شود 0 تقاضای انان قبول و حاکمی همراه با نمایندگان و علمای مزبور حاکم نشین خلخال می شود و روستای هیرواباد هم که تحت مالکیت سعدلوهای کاغذکنان بود توسط تجار و اهالی به مبلغ هفتصد تومان خریداری و بین خریداران تقسیم می شود 0(3) کاغذکنان قبل از حمله مغول مهد دانشمندانی چون افضل الدین خونجی (کاغذکنانی) ،منطق دانی بزرگ و فیلسوفی والامقام و پزشکی زبردست بوده است(4) و در دوره های مختلف از جمله در دوره قاجار نیز مهد عالم و شاعری چون ملا محمد باقر خلخالی کاغذکنانی بود 0ازآثارتاریخی کاغذکنان نیز می توان به پل پردلیس- کاروانسرای جمال آباد- شهر سوخته کاغذکنان – قلعه سنگی کاغذکنان اشاره کرد. منابع ومأخذ: 1- یاقوت حموی، معجم البلدان،بیروت، ج 2 ص 407 2- حمدالله مستوفی ، نزهه القلوب ، به کوشش محمود دبیرسیاقی ( تهران ، طهوری ، 1336) 3- عیسی بهزادی ، خلخال ( بی جا،بی تا ،بی تا) ص32-31 4- محمد علی تربیت ، دانشمندان آذربایجان ص

http://www.kaghazkonan.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=51&Itemid=2