سوما  :   سوما محل روستای کنونی می باشد و دارای 1000 خانوار و4000 سکنه است که از عهد باستان کیفیتی بالا برای استقرار را در خود دارد .وجود چشمه های فراوان –سطح اب بالا و دارای سطحی نسبتا هموار میباشد روستاییان به سنت دیرینه اجدادشان از هزاران سال پیش دارای سیستم فاضلاب بوده و هستند در حالی که بسیاری از شهرهای ایران در سالهای اخیر نیز از سیستم فاضلاب محروم بوده اند این روستا از عهد باستان دارای چنین سیستمی است .

مردم روستا از فرهنگی بسیار غنی برخوردارند و از دوران قاجاریه و پهلوی از رونق خوبی برخوردار بوده ودارای حوضه علمیه بوده است ودر دوره های مشروطیت حزب توده وفعالیتهای سیاسی  فعالان سیاسی داشت مردمان ان از هزاران سال قبل ساکنان بومی همین منطقه هستند .حفظ شدن تمامی اسامی و افسانه های مربوط به این سرزمین دلیل خوبی بر بومی بودن انها دارد وازتیره های مختلف لولوبی – کاسی- کوتی –و اریایی و....در انها دیده میشود .

سوما _  ریشه این کلمه از کهن ترین متون قابل ردیابی است اولین بار در اسناد سومری به شکل سوموکان به عنوان خدای کشتزارها و گله ها امده است  همچنین  قرابت نزدیکی بین واژه سوما و سومر وجود دارد با توجه به اینکه زبان سومری از نوع التصافی  همچون زبان ترکی میباشد بخش اول هردو اسم یعنی سو بمعنی اب میباشد . کلمه سومر را ترکیبی از دو بخش سو+مر که در ان سو به معنی اب و مر به معنی بین میباشد (بین النهرین )

روستای سوما که نام فارسی آن صومعه می باشد از توابع شهرستان ميانه، استان آذربايجان شرقی در فاصله 42 كيلومتري ميانه به سمت تبريز قرار دارد. به دليل واقع شدن در يك منطقه حاصلخيز با گذشت هزاران سال هرگز خالي از سكنه نبوده و از بخت خوش ماست كه مردم اين روستاي كهن از گزند حوادث ويرانگر روزگار جان سالم به در برده تا رازها و معماهای ناگشوده تاريخ كشورمان را با مراجعه به حافظه تاريخي ثبت شده در اسامي امكنه و خاطرات ايشان بگشاييم .

روستای صومعه عليا با جمعيتي حدود 4000 نفر و 1000 خانوار به فاصله چند كيلومتري جنوب دامنه هاي كوه بزقوش در ميان يك دره حاصلخيز قرار گرفته است. مردم اين ناحيه به كار كشاورزي دامداري و عمدتا باغداري مشغولند.

به دليل بارش مناسب و زمين حاصلخيز كشت ديم گندم و جو از اعتبار خاصي در اين منطقه  برخوردار است. اين روستا داراي يك ويژگي منحصر بفرد است و آن سيستم فاضلاب خانگي است كه از دوران باستان تاكنون برقرار مانده و مي توان قدمت هزاران ساله آن را از بازمانده هاي صنعتي و فني مناطق باستاني اين ناحيه رديابي نمود.

مردم اين روستا داراي يك سري رسوم هستند كه فقط با مراجعه به پيشينه تاريخی آن و سنتهای دينی اديان قبل از اسلام      می توان توضيح داد.

با توجه به اسامي مكانهای باستانی كه مردم اين روستا از پنج هزار سال پيش تاكنون حفظ نموده اند، مي توان مردمان اين ناحيه را از بومی ترين مردمان ايران پنداشت كه اين گنجهاي ارزشمند را براي ما حفظ نموده اند. اگر به هر دليلي مردم اين ناحيه در يك دوره تاريخي از بين می رفتند وقومی ديگر جايگزين ايشان می شد قطعا اسامی مكانها تغيير می كرد و اقوام جديد اسامي مطلوب خودشان را بر امكنه اين ناحيه مقرر می نمودند.  

در زبان ترکی سوما به احتمال قوی سومای بوده است و مرکب از سوم +آی می باشد. سوم در زبان ترکی آذربایجانی به معنی درشت و تنومند ، تمام و یکپارچه،بزرگ و محکم و استوار می باشد. واژه آی به معنی ماه می باشد و در بعد اساطیری به معنی الهه و آفریننده بوده است. این اسم برای دختران نیز بکار رفته است. بنابراین اسم سوما به معنی الهه بزرگ همچون ماه کامل معنی می دهد.

ريشه يابي واژه سوما در متون باستاني :

ریشه کلمه سوما از کهن ترین متون قابل ردیابی است. اولین بار در اسناد سومری به شکل سوموکان به عنوان خدای کشتزارها و گله ها آمده است ، همچنین  قرابت نزدیکی بین واژه سوما و سومر وجود دارد با عنايت به اينكه زبان سومری نيز از نوع التصافی  همچون زبان ترکی است. اين شباهت فقط محدود به اين اسم نيست و ما اسامي مشترك زيادي را بين اين دو ناحيه سوما و سومر ذكر خواهيم كرد.

 بخش اول هردو اسم یعنی سو به معنی آب می باشد . کلمه سومر را ترکیبی از دو بخش سو+مر که سو به معنی آب و مر به معنی بین(بين النهرين)  مي باشد.

همچنين شوکامون یا شومو (سومو)خدای آتش زیرزمینی و حامی سلاله شاهی کاسی می باشد منطقه باروي مي تواند براي محققاني كه سالها در پي يافتن نحوه ارتباط خدايان قوم كاسي با آرياييها هستند جايگاه ايده آلی است.

واژه سوما به معني عصاره ، افشره ، زبده ، جوهر و شربت مقدس يا شراب گياه سوم است و هم چنين اين واژه در ادبيات مقدس ودايي به گياه زندگي ، آب حيات، ماه و خداي ماه نيز اطلاق شده است. سوم همان افشره سكرآور است كه هندوان در قرباني هاي ودايي مي نوشيدند ؛ در اين قرباني ، قوچ و بز نر ذبح مي كردند.

چنانچه در ادامه كتاب خواهد آمد درجين دره (گندروه) و محل كنوني سوما معبدي بوده كه آيين سوما  نوشي در آن اجرا ميشده است. كه ما مختصري در خصوص ريشه هاي اين آيين توضيح        مي دهيم. با اين توضيح كه قبل از مهاجرت اقوام  هندي از اين ناحيه و جدايي ايشان از خويشان آريايي كيفيت اين مراسم بين آنان مشترك بود.

 برگرفته از وبلاگ صومعه علیا