نیاز سازمان به ارزشهای اخلاقی

نیاز سازمان به ارزشهای اخلاقی

(در بررسی و نقد مطالبی که در هفته نامه قافلان یا سایت میانالی در مورد مدیریت بومی و غیر بومی درج و انتشار یافته)

یاور احمدپور ترکمانی

1.     برخی از عزیزان زحمت کش در سطح شهرستان که سعی در تبیین ناکارایی برخی از سازمان های موجود بوده اند و به بحث «بومی و غیر بومی» پرداخته اند، علارغم تلاش فراوان، نتوانسته اند تبیینی قانع کننده از عملکرد ضعیف سازمان ها ارائه دهند. از این نظر باید تلاش کرد که با تهذیب و تعدیل مقولات این عزیزان، نشان داد که تبیین شان چه چیزی کم داشته است. نقطه ضعف تحلیل شان این بوده که در افزودن نهادها و ارزش های اخلاقی به مثابه متغییری اساسی و به عنوان قاعده بازی در سازمان، از خود سستی نشان داده اند. به نظر می آید که پاره ای از فرض های سنتی همچون بحث بومی یا غیر بومی، مانع از آن شده اند که با پاره ای از مسائل و مقولات کاملاً بنیادی دست و پنجه نرم کنیم. به همین خاطر جرح و تعدیل این فرض ها برای پیشرفت دانش و آگاهی ما از مسائل ضروری است. انگیزه کنشگران (مدیران) بسیار پیچیده تر از آن است که کنش آنها تحت متغییر بومی یا غیر بومی تحلیل شود.

2.غالباً همبستگی را با علیت اشتباه می گیرند. از این نظر است که در بیشتر متون مربوط به تحقیقات اجتماعی بر این نکته تاکید می شود که صرف این که رویدادی به دنبال رویدادی دیگر می آید، یا تغییر پذیری دو عامل بدان معنا نیست که یکی علت دیگری است. پیوند دو رویداد ممکن است اتفاقی یا علّی باشد. مثلاً بین تعداد ماشین های آتش نشانی در محل آتش سوزی و میزان خسارت آتش سوزی همبستگی وجود دارد (هر چه ماشین آتش سوزی بیشتر باشد خسارت بیشتر است). حال آیا منطقی است که نتیجه بگیریم تعداد ماشین های آتش نشانی علت میزان خسارت است؟ پیداست که تعداد ماشین آتش نشانی و میزان خسارت هر دو معلول عامل سومی- حجم آتش سوزی  هستند. همین طور به دنبال تغییر میزان طلاق در طول قرن بیستم میزان جرم نیز بالا رفته است. اما این بدان معنا نیست که طلاق علت جرم است. بل هم طلاق و هم جرم احتمالاً ناشی از فرآیند های اجتماعی دیگری چون سکولاریسم، فقر یا فرد گرایی بیشتر است. یا عملکرد تحصیلی دانش آموزان مدارس خصوصی معمولاً بهتر از مدارس دولتی است. اما این لزوماً از آن رو نیست که مدارس خصوصی باعث عملکرد بهتر می شوند. احتمالاً ثبت نام در مدارس خصوصی و عملکرد تحصیلی هر دو پیامد علل دیگری هستند.

در مورد موضوع مورد بررسی ما نیز، ممکن است عملکرد ضعیف مدیران سازمان با غیر بومی بودن آنها همراه و همبسته باشد، ولی لزوماً عملکرد ضعیف نتیجه غیر بومی بودن مدیران نمی تواند باشد بلکه می تواند از عامل سومی متاثر باشد که در بند زیر به این موضوع می پردازیم.

3.نتایج برخی از اقدامات مدیران در دوره های آتی مشخص می شود و پیچیدگی دنیای واقع مانع از آن می شود که به راحتی بتوان وضعیت کنونی را ارزیابی کرد و قصور از تخلف و حتی عملکرد درست از نادرست را تشخیص داد. این عدم تقارن عامل اصلی مسائل و مشکلات است.

قوانین، کیفیت و کمیت عملکرد مدیران و افراد فعال در سازمان را به علت مشکلات اندازه گیری، تنها به طور ناقص تنظیم می کند. دیگر ابزارهای نظارتی که برای اندازه گیری عملکرد شاغلان و مدیران طراحی شده اند نیز ناقص اند. تفاوت میان مدیران وظیفه شناس، سخت کوش، آگاه با مدیران تنبل، از زیر کار در رو، بی دست و پا، همان تفاوت در نتیجه عملکرد است که نتیجه درجه موفقیت اعتقادات مرامی در کاستن از کم کاری است.

آنچه درباره کم کاری مصداق دارد، به طور کلی در مورد دیگر رفتارهایی که در نتیجه عملکرد سازمان موثرند نیز مصداق خواهد داشت. نکته مهم این است که نگرش ریزبینانه امکان می دهد که این واقعیت را مشاهده کنیم که حتی با وجود قوانین یکسان درجه محدود شدن رفتارهای مدیران بسیار متفاوت است. اصول قوی معنوی و اخلاقی اجتماع، خمیر مایه ثبات اجتماعی است که یک سازمان را پایدار می سازد. پس بدون وجود یک تبیین صریح ایدئولوژیکی، شکافی عمیق در توان توضیحی ما وجود خواهد داشت.

در صورت عدم حضور ارزش های اخلاقی، هرگاه یکی از طرفین مدیر –مشتری، اطلاعات بیشتری در مورد خدمات یا کالایی که سازمان ارایه می دهد داشته باشد یا تعهدات طرفین به طور روشن و دقیق قابل تعریف نباشد، سود جویی می تواند درقالب فرصت طلبی تجلی یابد. فرصت طلبی در عموم روابط اجتماعی زمینه بروز دارد و ویرانگر است. در مبادله یک پزشک با بیمار، استاد با دانشجو، دو بازرگان با یکدیگر، دو شرکت و . . . نفع شخصی می تواند به شکل فرصت طلبی متجلی شود. آنچه فرصت ها را کاهش می دهد از یک سو قوانین و محدودیت های رسمی و از سوی دیگر ارزش های اخلاقی است. محدودیت های رسمی و قوانین به تنهایی نمی توانند از فرصت طلبی جلوگیری کنند زیرا این محدودیت ها توسط انسانها اعمال می شود و همه در معرض فرصت طلبی هستند. تنها پایبندی به ارزش های اخلاقی می توانند این دور باطل را پایان دهند.